انواع چای و خواص آن
انواع چای و خواص آن
موارد مهمی که در این مطلب می‌خوانید:
- چای چیست
- انواع چای
- چای در کتب حکما
- خواص چای
- طبع چای
- عوارض چای
- بهترین نوع چای
- خواص گل محمدی در چای
- طرز تهیه چای دو رنگ
چای چیست
چای نوعی از نوشیدنی است که معمولاً با ریختن آب داغ یا در حال جوش بر روی برگ‌های عمل آورده شده گیاه «Camellia sinensis» که گیاهی همیشه سبز و بومی آسیای شرقی است به دست می‌آید. این نوشیدنی بعد از آب، پرمصرف‌ترین نوشیدنی در جهان است.
چای واژه‌ای است چینی که در چین و شمال هندوستان به کار می‌رود و تقریباً با همان تلفظ وارد زبان فارسی شده‌است. نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از یک واژه یگانه در چین قدیم هستند.
چای نیز مانند هر خوراکی دیگری فواید و زیان‌هایی دارد. اما از آنجا که طبیعت آن، در درجه دوم گرم و خشک است، مدام نوشیدن آن زیان‌آور نیست.
مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند. چای یک منبع طبیعی از کافئین، تئوفیلین، تیانین و آنتی‌اکسیدان‌ها است، اما تقریباً بدون چربی، کربوهیدرات یا پروتئین است. بوته چای برای نخستین بار در چین و در حدود پنج هزار سال پیش شناخته شد که به تدریج خواص درمانی آن کشف شد.
چای علاوه بر اینکه یک محصول زراعی است، در چین، انگلستان و ایران نوشیدنش ببخشی از فرهنگ مردمان این مناطق شده است. هم اکنون چای در ایران به عنوان نوشیدنی اصلی مردم بعد از آب به حساب می‌آید و در هر دید و بازدید ایرانی‌ها معمولاً اولین پذیرایی با چای صورت می‌گیرد و همچنین هیچ سفره‌خانه و مهمان‌سرایی یافت نمی‌شود که چای نداشته باشد.
انواع چای
چای به گروه‌های اصلی زیر دسته‌بندی می‌شود:
چای سفید: برگ‌های تازه (جوانه‌ها) که تحت عمل اکسیداسیون قرار نگرفته‌اند.
چای سبز: فرآیند اکسیداسیون بسیار کمی از طریق حرارت یا با بخار یا به وسیله بو دادن آن در تابه‌های داغ صورت می‌گیرد.
چای زرد: فرآیند تولید چای زرد مشابه سبز است، اما سعی می‌شود تا بو و مزه بهتری نسبت به چای سبز داشته باشد.
چای اولانگ: عمل اکسیداسیون در حد فاصل بین استانداردهای زمانی مربوط به چای سبز و چای سیاه متوقف می‌شود.
چای سیاه: می‌گذارند برگ‌های چای بطور کامل اکسیده شود، چای سیاه در بیشتر نقاط جنوب و غرب آسیا (هند، سریلانکا، بنگلادش، پاکستان، ایران، ترکیه و غیره) متداول است.
تاریخ چای
حكيم ميرزا قاضی در رساله خود درباره شناخت و کشف گیاه چای نوشته پادشاهى از پادشاهان چين بر يكى از خواص خود خشم گرفت و وی را از شهر اخراج نمود. آن شخص در جنگل‌ها و بيشه‌ها و كوه‌ها مى‌گشت و به سبب همین گشتن زرد و عليل و ضعيف و شكشته شده بود.
روزى از فرط گرسنگی بر اطراف كوهى مى‌گشت ناگهان گياهى ديد، پس آن را غذاى خود ساخت در اندك مدتى آثار صحت و حسن صورت در خود مشاهده نمود و كمال قوت در خود يافت.
به شهر بازگشت و با يكى از مقربان پادشاه احوال خود را نقل كرد و آن شخص نیز به حضور پادشاه شتافت و برای وی از احوالات فرد اخراج شده و تاثیر چای بر صحت او بازگفت. پادشاه به احضار او امر فرمود و از ديدن صورت او متعجب شد، بعد از سوالات متعدد از احوال آن مرد، اطبا را امر فرمود تا آن گياه خاص را حاضر سازند و تجربه نموده خواص آن را ثبت نمايند. این چنین بود که گیاه چای بر مردم شناخته شد.
چای در کتب حکما
مدتی است که سخنان نسنجیده زیادی در مورد چای به ویژه چای سیاه رایج شده است و برخی آن را حتی معادل سم معرفی می‌کنند که حیوانات نیز به آن نزدیک نمی‌شوند. جالب آنکه در کتاب‌های منبع و قدیمی طب سنتی حکایت‌های مختلفی در تاثیرات عجیب چای برای سلامتی ذکر شده است.
حكيم ميرزا قاضی از حکمای قدیم در رساله اختیارات خود چنین نوشته: گیاه چاى شبيه به گیاه شبت است و باريكتر از آن و خوش‌بو و با اندك تلخی همراه است و چون آن را بجوشانند تلخی آن زائل می‌گردد و آشاميدن آب مطبوخ آن حرارت باطن را تسكين می‌دهد و خون را صاف می‌نمايد.
حکیم در ادامه توضیح می‌دهد که: چای دو نوع خودرو و مزروع دارد و در ميان شهر چين وادئی است و این گياه بر اطراف آن مى‌رويد و مردمان آن شهر به خوردن آن اعتياد دارند و فروش و تجارت آن بى رخصت پادشاه آنجا نمى‌توانند کرد و باید خراج آن را به خزانه پادشاهی بپردازند.
چون گیاه چای را بجوشانند تلخی آن از بین می‌رود و آشاميدن آن حرارت باطن را تسكين می‌دهد و خون را صاف و پاک می‌کند.
همچنین مترجم کتاب الصیدنه فی الطب ابوریحان مى‌گويد: چاى نوعى است از انواع گیاهان پرخاصیت که مردمان چين آن را چیده و در سايه خشك مى‌كنند و در وقت حاجت با آب گرم جوشانده و مى‌خورند. این جوشانده قائم مقام ادويه مركبه است و درحالی که مضرات ادويه مركبه را ندارد.
وی در ادامه توضیح می‌دهد که: اهل تبت با چای دفع ضرر شراب مى‌كنند زيرا كه مردم تبت افراط در خوردن شراب مى‌كنند و در دفع مضرت شراب هيچ داروىی به پای چای نمى‌رسد و چای نافع‌ترين ادويه در این زمینه است.
طايفه‌ای كه در تبت با چای تجارت می‌کنند در قيمت آن جز مشك نمى‌گيرند و فرق بسيار است در ميان قيمت نوع اعلاى آن تا نوع بی کیفیتش و همچنين در رائحه و خواص چای اعلا با چای بی‌کیفیت تفاوت زیاد دارد.
در دفع مضرت شراب هيچ داروىی به پای چای نمى‌رسد و چای نافع‌ترين ادويه در این زمینه است.
خواص چای
چای موجب تعدیل مزاج و تقویت اندام‌های بدن می‌شود؛ حرارت غریزی و به‌تبع آن، ارواح و قوای بدن را تقویت می‌کند؛ و به‌خاطر قبض و عطریتی که دارد، موجب تقویت معده می‌شود، همچنین چای به‌علت حرارتی که دارد می‌تواند موجب افزایش قوای جنسی در افراد با مزاج سرد و تَر شود.
برخلاف آب، نوشیدن یک فنجان چای پس از غذاهای سنگین، به برطرف‌کردن آثار زیان‌بار غذاهای چرب کمک می‌کند و موجب احساس راحتی در معده می‌شود.
همچنین چای به‌خاطر حرارت مزاجی خود، اخلاط لزج را از مسیرهایی که در آن تجمع یافته‌اند، پاک می‌کند و انسدادهای مجاری بدن را باز می‌نماید و همچنین تشنگی کاذب را برطرف می‌کند. نوشیدن چای، موجب افزایش ترشح عرق و ادرار است؛ پس به دفع مواد زائد کمک می‌کند.
از دیگر خواص چای می‌توان به تسکین برخی سردردها، تصفیه خون و بهبود رنگ چهره، پاکسازی معده و مغز، کاهش بوی بد دهان، کاهش اندوه و افزایش نشاط، رفع برخی از مشکلات ادراری، و کمک به بهبود خواب اشاره کرد.
از خواص مهم چای می‌توان به پاکسازی معده و کاهش بوی بد دهان اشاره کرد.
طبع چای سرد است یا گرم
از نظر مکتب طب سنتی ایرانی طبع چای گرم و خشک است. یعنی انواع چای اعم از چای سیاه، چای سبز، چای سفید و غیره طبع گرم و خشک دارند. بنابر نظر حکیم عقیلی خراسانی، طبع چای گرم و خشک در مرحله دوم است و اینکه برخی به جهت تسکین عطش و کاهش حرارت و التهاب داخلی بدن، آن را سرد دانسته‌اند، اصلاً درست نیست.
سبب این علایم به تلطیف اخلاط بلغمی غلیظ و پاکسازی اخلاط لزج از سطح دستگاه گوارش مربوط است. طبیعت چای گرم و خشک در مرحله دوم است و بهتر است افراد گرم مزاج چای را دم کرده با شیر مخلوط کنند و یا با فوفل که به نخل‌هندی معروف است دم کرده و بنوشند.
بهترین نوع چای
بهترین چای، چای سفید است که خواص آن بیشتر از انواع دیگر چای (سبز، بنفش، تیره و سیاه) و قوی‌تر از آنهاست و به آن چای ختایی می‌گویند. چای سبز از این جهت، پس از چای سفید قرار می‌گیرد و دیگر انواع چای، از نظر خواص، از آنها ضعیف‌ترند. همچنین چای سبز از چای سفید قابض‌تر است و ضروری است افراد مبتلا به یبوست در مصرف این نوع چای دقت بیشتری داشته باشند.
بهتر است افراد گرم مزاج چای را دم کرده و با شیر مخلوط کنند یا با فوفل همراه کرده و بنوشند.
طبیعت چای گرم و خشک در مرحله دوم است و بهتر است افراد گرم مزاج چای را دم کرده با شیر مخلوط کنند و یا با فوفل که به نخل‌هندی معروف است دم کرده و بنوشند. همچنین آشاميدن چای بسيار داغ مضر است، خصوصاً در اوقات گرم و مزاج‌هاى گرم و سن جوانی، همچنین بعد از خوردن غذای گرم، حکما نوشیدن چای نيم گرم را مفید می‌دانند.
عوارض چای
چای نیز مانند هر خوراکی دیگری فواید و زیان‌هایی دارد. اما از آنجا که طبیعت آن، در درجه دوم گرم و خشک است، مدام‌نوشیدن آن زیان‌آور نیست؛ پس افرادی که از نوشیدن چای، دچار مشکل می‌شوند، دارای سوء مزاج، ضعف مزاج یا... هستند.
اما باید دانست مانند هر گیاه دیگری، چای نیز اگر به‌جا و درست استفاده نشود، می‌تواند موجب بروز عوارضی شود که از جمله احساس ترشی در دهان، سردرد، دامن‌زدن به گرمی و خشکی بدن در برخی افراد، بی‌خوابی و... را می‌توان ذکر کرد.
اگر مداوم و روزانه و زیاد چای مصرف کنید، ممکن است مبتلا به اسهال شوید زیرا مصرف بیش از اندازه چای دستگاه گوارشی را تحریک می‌کند. همچنین ممکن است به ورم معده، حالت تهوع و ترش کردن هم دچار شوید. همچنین آشاميدن چای بسيار داغ مضر است، خصوصاً در اوقات گرم و مزاج‌هاى گرم و سن جوانی، همچنین بعد از خوردن غذای گرم، حکما نوشیدن چای نيم گرم را مفید می‌دانند.
خواص گل محمدی در چای
گل محمدی یا گلسرخ مقوی قلب و شادی بخش است و همچنین لطیف کننده و پاک کننده و مسهل و مسکن صفرا و بلغم رقیق است. غنچه گل سرخ خشک کرده با نیروی قبض شدید و سوزندگی و تلخی همراه است و مزه تلخ و شیرینی دارد.
خواص گل سرخ محمدی عبارت است از رفع خونریزی لثه و خونریزی های بدن و اسهال‌های مزمن و دفع رطوبت‌های زاید بدن، دیگر خواص گل سرخ خاصیت ارام بخشی و تسکین اعصاب و رفع پرخاشگری است. شما می‌توانید گلبرگ‌های گل محمدی را هنگام دم کردن چای در قوری بریزید تا همراه چای دم بکشد و سپس مصرف نمایید.
گل سرخ باعث بهبود و افزایش عطر و طعم چای می‌شود. اما مصرف مداوم این ترکیب مناسب افراد گرم مزاج نیست و این افراد باید در مصرف گل‌محدی با چای احتیاط کنند. مصرف مداوم این ترکیب معطر با خواص کم‌نظیر و پرخاصیت برای افراد سرد مزاج مناسبت بیشتری دارد.
تهیه چای دو رنگ مجلسی
چای دورنگ بیشتر در استکان های کمر باریک تهیه می‌شود. برای این کار به استکان‌های کمر نیاز دارید، ابتدا نصف استکان را آب جوش بريزيد و چند حبه قند داخل استکان بیندازيد و با قاشق چایخوری هم بزنيد تا قند‌ها کاملا در آبجوش حل شوند.
غلظت قند بايد زياد باشد تا حدی که به اشباع برسد. يعنی زمانی که قند می اندازيد ديگر حل نشود و شيره مانند شود. سپس داخل يک کاسه چای خالص بريزيد و با استفاده از يک قاشق يا ملاقه کوچک به آرامی و کم کم روی اين شيره چای بريزيد. می‌بينيد که آب در پايين و چای در بالا قرار می گيرد. به همين سادگی چای دورنگ مجلسی شما آماده است.
نظرات بازدیدکنندگان