طبع و خواص شربت‌های سنتی
ایران از جمله کشورهای است که علاوه بر غذاهای سنتی متنوع، شربت های اصیلی دارد که با نوشیدن آنها غرق در فرهنگ ایرانی می‌شویم. انواع شربت های سنتی ایرانی علاوه خوص درمانی که دارند بر رفع عطش و افزایش انرژی، بهبود سوءهاضمه، دل درد، سر درد هم موثر هستند. ما در ادامه به معرفی انواع شربت های سنتی ایرانی می‌پردازیم. همراه ما باشید.
عنواین مهم این مطالب:
- معنی شربت
- شربت در طب سنتی
- شربتخانه
- شربت سرکه شیره
- خواص شربت آلبالو
- خواص شربت سکنجبین
- خواص شربت خاکشیر
- خواص شربت بیدمشک
- خواص شربت زرشک
- خواص شربت زنجبیل
- خواص شربت عناب
شربت چیست
شربت گونه‌ای نوشیدنی است که با پایه‌ی آب و شهد یا شکر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﺟﺰای ﭘﺎﻳﻪ و ترکیب افزودنی‌های دیگر تهیه می‌شود. ساده‌ترین نوع شربت آبی است که در آن قند حل شده باشد. شربت‌های اصیل ایرانی جایگزین مناسبی برای انواع نوشابه‌های امروزی یا دیگر نوشیدنی‌های صنعتی هستند، این شربت‌ها علاه بر طعم خوب و گوارا از خاصیت و فواید بیشماری برای سلامتی برخوردار هستند.
دکتر پولاک معلم طب و جراحی در سفرنامه خود که توسط کیکاووس جهانداری به فارسی ترجمه و در انتشارات خوارزمی به چاپ رسیده در توضیح واژه شربت آورده‌است: «شربت عصاره‌ای ترش است که آن را با قند می‌آمیزند و قوام می‌آورند و به هنگام نوشیدن با آب خنک مخلوط می‌کنند و این نوشیدنی بسیار مورد توجه ایرانیان است.
بر حسب اجزای گوناگونی که در آن به کار می‌برند شربت‌های مختلفی از قبیل شربت سرکه، شربت ریواس، شربت لیمو، شربت انار، شربت غوره، شربت به، شربت آلبالو، شربت زرشک و غیره می‌سازند.»
معنی شربت
معنی کلمه شربت در متون فارسی قدیم اینطور بوده که وقتی از کلمه شربت به طور مطلق استفاده می‌شده، منظور آب خالص و پاکیزه‌ای بوده که با شهد یا شکر شیرین شده باشد. به عبارتی دقیق‌تر شربت را با قند، عسل، شکر یا دوشاب تهیه می‌کردند. همچنین در متون قدیمی از کلمه شربت به جای کلمه نوشیدنی هم استفاده شده است.
همچنین مفهوم دیگر شربت در داروسازی و پزشکی رایج کاربرد دارد. شربت فرآوردهای مایع، تغلیظ شده و حاوی شکر یا مواد جانشین شونده آن است. از جمله این شربت‌ها می‌توان به شربت ایمیونس ویتابیوتیکس، شربت پرومتازین یا شربت استامینوفن را نام برد. در شربت‌ها مزه نامطبوع مواد دارویی به واسطه شیرینی شکر و همچنین چگالی زیاد مایع کمتر احساس می‌شد.
شربت در طب سنتی
قابل ذکر است که شربت در کتب طب سنتی ایران دو گونه تعریف شده: یک معنای شربت عبارت است از این که آب میوه‌ها و یا داروها و گلهای تر و خشک که در آب خیسانیده و جوشانیده و با شکر یا عسل قوام بیاورند را شربت می‌گویند.
معنای دیگر شربت عبارت است از دوز مصرفی یک دارو یا به عبارتی مقدار دارویی که در یک زمان مشخص استفاده می‌شود. این واژه در پزشکی به معنی تعیین و تنظیم مقدار و دفعات مصرف دارو می‌باشد. مانند آنکه به بیمار بگوییم قرص استامینوفن ۳۲۵ میلی‌گرمی را هر شش ساعت یک قرص مصرف کند. در طب سنتی ایران نیز به بیمار می‌گفتند مقدار شربت قدومه شیرازی ۵ درم در روز است.
شربتخانه
در قدیم الایام، اغلب شهرها و روستاهای ایران دارای فضاهای گردهمایی مانند شربت خانه بودند و مردم برای گفتگو و استراحت موقت در این شربتخانه ها گرد هم جمع می‌شدند، نوشیدنی یا شربت می‌آشامیدند و درباره موضوعات روز صحبت می‌کردند. در همین شربتخانهها بود که ایرانیان با ذوق و اشتیاق به اشعار و داستانهای شاهنامه گوش فرا می‌دادند.
گمان می‌رود نخستین شربتخانهها بعد از ظهور اسلام و منع مذهبی نوشیدن شراب، در دوره سلطنت تیمور در شهر سمرقند پدید آمد و در زمان شاه اسماعیل صفوی به اوج رسید و در نهایت در همان دوران با آمدن قهوه رو به زوال رفت. همراه با رسم شربت نوشی در دربار صفوی، شغل شربت دار باشی نیز پدید آمد که از مناصب مهم درباری شد.
شهرهایی مثل سمرقند و اصفهان از مراکز مهم شکل‌گیری شربت خانه‌ها بودند و بهترین نوع شربت در اصفهان ساخته می‌شده. برای اول بار شاهنامه‌خوانی در شربتخانهها رواج یافت و شاهنامه خوانی مکتبی برای انتقال فرهنگ و ادب ایرانیان و آموزش آداب و رسوم زندگی گذشتگان به عموم مردم بود.
یکی از مهمترین عوامل ایجاد شربتخانهها را می‌توان علاقه ایرانیان به شاهنامه فردوسی دانست، چراکه با ترویج شاهنامه خوانی توسط شاه اسماعیل، شنیدن داستان‌ها و اشعار شاهنامه تفریح عمومی مردمان ایران شد. شرح داستانهای شاهنامه توسط نقالان انجام می‌گرفت. بازار بعضی از نقالان به قدری داغ بود که در فصل تابستان در میدان‌های عمومی شهر شاهنامه را نقل می‌کردند و در زمستان به علت سردی هوا به شربت خانه‌ها پناه می‌بردند.
شربت های سنتی ایرانی
ایران عزیز دارای انواع شربت یا نوشیدنی سنتی است که مردم هر منطقه به طور سنتی آن را استفاده می‌کنند و این شربت ها خواص بسیاری هم دارند. همه ی ما حتما خاطره‌ی خوش نوشیدن یک لیوان شربت گوارای سنتی مثل سنکجبین را داریم. بسیاری از ترکیبات این شربت های سنتی علاوه بر داشتن عطر و طعم مطلوب، دارای ترکیبات سلامت بخش فوق العاده‌ای هم هستند.
حتما شما هم نوشیدن یک لیوان شربت خاکشیر گوارا یا شاید یک لیوان شربت زنجبیل را تجربه کرده‌اید. شربت‌های اصیل و طبی ایرانی جایگزین مناسبی برای انواع نوشابه‌های امروزی یا دیگر نوشیدنی‌های صنعتی هستند، این شربت‌ها علاه بر طعم خوب و گوارا سرشار از خاصیت و فواید بیشماری برای سلامتی هستند.
شربت سرکه شیره
سرکه شیره، نوشابه سنتی ایرانی است و یکی از بهترین نوشیدنی‌های طبیعی و جایگزین انواع نوشابه‌های گاز دار و نوشیدنی‌های صنعتی است که از ترکیب شیره انگور و فرآورده دیگر آن یعنی، سرکه انگور ساخته می‌شود. مقوی برای بدن، شیرافزا برای مادران و مؤثر در هضم غذا، مفید برای کبد و دستگاه گوارش، مفید برای درمان کم‌خونی و تقویت قوای جنسی است.
برای تهیه این نوشیدنی، سرکه و شیره را با یکدیگر مخلوط کرده و به مدت ۵ دقیقه حرارت دهید. وقتی سرد شد، می‌توانید میزان دلخواهی از آن را با مقداری آب مخلوط کرده و میل کنید. این شربت طبع معتدلی دارد.
شربت آلبالو
شربت آلبالو يكی از شربت های سنتی ایرانی بسيار پر طرفدار در فصل تابستان است. خواص و طبع آلبالو خصوصا برای گرم مزاجان بسیار مناسب است، و شربتی که از آلبالو تدارک می‌بینند برای رفع عطش و تسکین شدت حرارت و زیادی خلط صفرا و خلط خون نفع بسیاری دارد.
این شربت تابستانی رفع کننده تهوع و استفراغ صفراوی و اسهال نیز می‌باشد. شربت آلبالو یکی از میوه‌های بسیار مناسب برای تامین آب و کاهش خشکی بدن در تابستان است، در حقیقت شربت میوه آلبالو در تسکین تشنگی و مقابله با گرمازدگی بسیار موثر است و افراد می‌توانند این میوه را به صورت خام یا شربت کم شیرین استفاده کنند.
شربت سکنجبین
در منابع مستند طب ایرانی از ﺳﻜﻨﺠﺒﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺮاب سرکه یا شربت سرکه یاد شده است. در یونان ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﺳﻜﻨﺠﺒﻴﻦ "اودرﻣﺎلی" گفته میﺷﺪه و نوعی از آن که اختصاصا از ﺳﺮﻛﻪ و ﻋﺴﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ می‌شده به "اﻛﺴﻮﻣﺎلی" ﻣﻌﺮوف ﺑﻮده است.
ﺳﻜﻨﺠﺒﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺣﺎﻓﻆ ﺻﺤﺖ و سلامت ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺬﻛﻮر ﻧﻮع ﺳﺎده سکنجبین ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﺑﺪن‌ها اﺳﺖ و ﻋﻨﻮان ﻣﻮاﻓﻖ ﺟﻤﻴﻊ اﻣﺰﺟﻪ یا موافق و متناسب با تمام مزاج‌ها به آن داده ﺷﺪه اﺳﺖ.
این اکسیر گیاهی دافع صفراست و صفرای اضافی بدن را خارج می‌کند، سکنجبین از عسل و سرکه ساخته می‌شود که نفوذ غذا را به سلول‌های بدن افزایش می‌دهد. مهمترین خواص شربت سكنجبين، درمان بيماری‌های با غلبه گرمی و خصوصاً غلبه گرمی و خشكی است.
همچنين در مورد فواید عمومی شربت سكنجبين اشاره شده كه تشنگی را برطرف می‌كند، باعث سكون صفرا می‌شود، كام و دهان را مرطوب نگه می‌دارد و گرفتگی‌ها داخلی را باز كرده، اخلاط رقيق را توسط ادرار از رگها بيرون می‌كند و چه بسا می‌تواند طبع را نرم و باعث اسهال شود.
شربت خاکشیر
دانه‌های خاکشی به طور کلی فاقد اثر شیمیایی است و عمل مکانیکی دارد و خوردنش بدون تغییر دفع می‌شود. بهترین زمان مصرف خاکشیر چه به صورت مفرد و چه به صورت شربت خاکشیر صبح ناشتا است و در این حالت بهترین اثر را در تقویت کبد و معده و پاکسازی سموم دارد. بهتر است شربت خاکشیر را در طول روز زمانی که معده کاملاً خالی است مصرف کرد.
چناچه شربت خاکشیر را در طول روز و میان غذا یا بلافاصله بعد از غذا استفاده شود، یک داروی غذایی چاق کننده است. افراد با مزاج گرم و خشک که دچار سردرد و خشکی دهان و بی اشتهایی هستند اگر خاکشیر را با سکنجبین مخلوط نموده و ناشتا میل کنند بسیار مفید است. تاثیر شربت خاکشیر در ترکیب با گلاب برای تقویت و رفع سردی معده و روده‌ها بی مثال است.
شربت بیدمشک
بیدمشک واژه‌ای فارسی است و در شام شاه‌بید و در روم بهرامج نام داشته است. شربت بیدمشک نیز یکی از شربت های سنتی ایرانی خنک با طبع معتدل است. شربت بیدمشک ساده از ترکیب عرق بیدمشک با آب و گلاب درست می‌شود.
شربت بیدمشک، ملین طبع، لطیف کننده اخلاط و باز کننده گرفتگی‌های مجاری مغز و تقویت کننده قلب و مغز و مسکن سردردهائی که از بخارات و مواد گرم حاصل شده باشد است. شربت بید مشک ملین و از بین برنده طپش قلب، تقویت کننده اعصاب و محرک قوای جنسی است. این شربت دستگاه عصبی را تقویت کرده، آرام بخش، نشاط آور و پایین آورنده فشار خون است.
شربت زرشک
شربت زرشک خون را تصفیه و فشار، قند و چربی خون را نیز تنظیم می‌کند. این شربت موجب بهبود گردش خون می‌شود و از بروز سکته‌های قلبی و مغزی جلوگیری می‌کند. این شربت برای کسانی که بی اشتها هستند بسیار مفید است و تقویت کننده قلب، کبد و معده است. شربت زرشک برای رفع گرفتگی‌های کبد بسیار کارساز است.
افرادی که دچار مشکلات کبدی و کلیوی هستند بهتر است از شربت زرشک در برنامه غذایی خود استفاده کنند، زیرا شربت زرشک کبد و کلیه را شست‌وشو می‌دهد؛ شربت زرشک تأثیر چشمگیری در شادابی، شفاف شدن پوست و رفع جوش صورت و بدن دارد.
این شربت به درمان بیماری پسوریازیس (نوعی اگزمای شدید پوستی که با تخریب پوست همراه است) هم کمک می‌کند. همچنین این شربت گیاهی تسکین دهنده صفرا، برطرف کننده تشنگی، حرارت معده و کبد بوده و تقویت کننده قلب است.
شربت زنجبیل
شربت زنجبیل مقوى حافظه و هاضمه و معده و كبد و بازکننده گرفتگی کبد و افزایش دهنده قوای جنسی و تحلیل برنده بادههای غلیظ معده و امعا و جداکننده بلغم‌ها و رطوبت‌های غليظ و چسبيده به سطح معده و امعا و خشک کننده آنها است و مفید برای اسهالی كه از فساد غذا باشد و جهت رفع سموم حيوانی بسیار کارساز است.
شربت زنجبیل همچنین خارج کننده خلط غليظ و رطوبت‌های مغز و حلق است و کاهش دهنده سردی اعصاب و جهت دفع كرم معده نافع است. شربت زنجبیل در بهبود تقطير البول حادث از برودت و ضعف آلات بول بسیار مفید است. تقطير البول از جملۀ اصطلاحات طبّی است که قدما آن را ذيل مبحث مربوط به اختلال عملکرد سيستم ادراری تحتانی ذکر کرده اند.
مطالعۀ متون نشان می دهد که اين اصطلاح و مفهوم طبّی به معنای تکرّر ادرار است. مصرف شربت دارویی زنجبیل برای رفع ضرر ميوه‌هاى تازه و دفع رطوبت معده و جهت افزایش منی و غلظت آن مناسب است. همچنین مسهل رطوبت‌های مفاصل و ساقين و جهت تقويت باه یا افزایش قوای جنسی بی بدیل است.
شربت عناب
با تمام تعاریف و ویژگی‌های بارز عناب، ممکن است بسیاری از افراد تمایلی به مصرف میوه‌ی خشک یا تازه آن نداشته باشند و طعم آن با ذایقه آنها سازگار نباشد، لذا از مصرف عناب صرف نظر کنند و از خواص دارویی شربت عناب هم چشم بپوشند.
اما شربت عناب می‌تواند راه‌کار مناسبی برای بهره‌مندی از خواص این میوه شگفت انگیز باشد، شربت عناب یکی دیگر از شربت های سنتی ایرانی بسیار خوش طعم است که خواص دارویی اعجاب انگیزی دارد و شما به سادگی می‌توانید آنرا در خانه تهیه کنید یا شربت عناب را به صورت آماده سفارش داده و خرید کنید.
شربتی که از عناب تهیه می‌شود، بهترین نوشیدنی شستشو دهنده و پاک کننده مجاری است و مواد زائد را از کبد پاکسازی می‌کند، همچنین شربت عناب برای جلوگیری از جوش‌های پوستی و آلرژی‌ها بسیار مفید است.
شربت عناب بهترین نوشیدنی برای فصل بهار و تابستان است، این شربت صاف كنندۀ خون، مسكن التهاب و تشنگى و حدت خون است. مصرف شربت عناب برای افرادی که غلظت خون دارند بسیار مفید است، چرا که این باعث پاکسازی، تقویت و تعدیل مزاج کبد می‌شود.
نظرات بازدیدکنندگان