خواص کاسنی بیشمار است و استفاده از این گیاه در شکل عرق متداول‌تر است و بیشتر ما با عرق کاسنی آشنا هستیم. خواص کاسنی به‌قدری زیاد است که از آن به عنوان گیاه جادویی یاد می‌کنند. کاسنی تقویت کننده حرکات روده، تقویت کننده سیستم ایمنی، تقویت کننده کبد و پاکسازی کننده خلط خون است.

عنواین مهمی که در مطلب زیر می‌خوانید:

• کاسنی چیست
• گیاه کاسنی
• خواص کاسنی در طب سنتی
• طبع کاسنی
• کاسنی و درمان کبد
• نحوه مصرف کاسنی
• مضرات کاسنی

کاسنی چیست؟

هندبا که در فارسی کاسنی نامیده می‌شود گیاهی است معروف که در اکثر شهرها و کشورها می‌روید و دارای انواع و اقسام می‌باشد. کاسنی معمولی با نام علمی ‎Cichorium intybus L به زبان ترکی چیرتلیق نام دارد. کاسنی از راسته گل مینا Asterales تیره گل‌ستاره‌ای‌ها Asteraceae از رده کاسنی‌ها Cichorium است. از این گیاه دو گونه کِشتی و چهار تا شش گونه وحشی موجود است.

هیچ دارویی مانند کاسنی شهرت جهانی پیدا نکرده و مصرف آن تا این حد همگانی و عمومی نشده است.

نوع وحشی کاسنی تا یک متر و نوع پرورش یافته آن تا دو متر هم رشد می‌کند. کاسنی زرد که به گل قاصدک نیز شهرت دارد و در طب قدیم ایران به نام ترخشقون نام برده‌اند در بیشتر نواحی ایران پراکندگی دارد.

برگهای خام کاسنی 92% آب، 5% کربوهیدرات، 2% پروتئین و دارای چربی ناچیز است. صد گرم برگ خام کاسنی 23 کالری دارد و مقادیر قابل توجهی ویتامین K، ویتامین A، ویتامین C، برخی از ویتامین های گروه B و منگنز را در خود جای داده.

گیاه کاسنی

کاسنی معمولی یکی از گیاهان دارویی پایا با گل‌های آبی یا ارغوانی است. کاسنی در اصل بومی جهان قدیم است و بعداً در قاره آمریکا نیز به‌صورت گیاه خودروی کنار جاده‌ای درآمده‌است.منشأ اصلی این گیاه اروپای مرکزی، مناطق غربی و مرکزی آسیا و شمال آفریقا است و پراکندگی وسیعی در نواحی مختلف ایران به خصوص شهرستان اقلید، آذربایجان و مناطق کوهستانی خراسان دارد. به آب و هوای خنک، آفتابی یا کمی سایه نیاز دارد و گرمای شدید تابستان را تحمل نمی‌کند.

شاید بتوان به جرات ادعا کرد که کاسنی یکی از معدود گیاهانی است که از دیرباز تا کنون توانسته است جایگاه درمانی خود را در ملل و نحل به قوت حفظ کند. تقریبا تمامی ملت‌ها؛ کاسنی را از اعصار بسیار کهن تا امروز مصرف کرده‌اند. به عقیده بسیاری از خبرگان علم پزشکی، هیچ داروی موثری مانند کاسنی شهرت جهانی پیدا نکرده و مصرف آن تا این حد همگانی و عمومی نشده است.

خواص کاسنی

خواص کاسنی به‌قدری زیاد است که از آن به عنوان گیاه جادویی یاد می‌کنند. و همانطور که گفتیم هیچ دارویی مانند کاسنی شهرت جهانی پیدا نکرده و مصرف آن تا این حد همگانی و عمومی نشده است. برای آشنایی بیشتر با خواص کاسنی و اشکال مختلف آن تا انتهای مطلب با ما همراه باشید...

کاسنی سرشار از فیبر پری بیوتیک اینولین

ریشه کاسنی تازه از 68 درصد اینولین با وزن خشک تشکیل شده است. اینولین نوعی فیبر است که به نام فروکتان یا فروکتولیگوساکارید شناخته می‌شود، کربوهیدراتی که از زنجیره کوتاهی از مولکول‌های فروکتوز ساخته می‌شود و بدن ما آن را هضم نمی‌کند.

اینولین به عنوان یک پری بیوتیک عمل می‌کند، به این معنی که باکتری‌های مفید روده را تغذیه می‌کند. این باکتری‌های مفید در کاهش التهاب، مبارزه با باکتری‌های مضر و بهبود جذب مواد معدنی نقش مهمی دارند. بنابراین، فیبر ریشه کاسنی ممکن است به طرق مختلف سلامت روده را بهبود بخشد.

کاسنی تقویت کننده حرکات روده

از آنجایی که اینولین موجود در فیبر ریشه کاسنی بدون هضم از بدن شما عبور می‌کند و باکتری‌های روده را تغذیه می‌کند، باعث تقویت حرکت روده خواهد شد. به طور خاص، مطالعات نشان داده که اینولین می‌تواند یبوست را هم رفع کند. مصرف 12 گرم اینولین کاسنی در روز به نرم شدن مدفوع و افزایش قابل توجه دفعات اجابت مزاج می‌انجامد.

 فیبر به حجیم شدن حرکات روده و تقویت حرکات پریستالتیک و ترشح شیره معده کمک می‌کند. این بدان معنی است که هضم به طور کلی بهبود می‌یابد و یبوست نیز به میزان زیادی کاهش می‌یابد.

کاسنی تقویت کننده سیستم ایمنی

کاسنی دارای خواص متعددی است که آن را به تقویت کننده قدرتمندی برای سیستم ایمنی بدن تبدیل می‌کند. ترکیبات شیمیایی کاسنی اثرات ضد باکتریایی واضحی دارند و آنتی اکسیدان‌های موجود در کاسنی، رادیکال‌های آزاد را از جریان خون خارج می‌کنند.

کاسنی در طب سنتی

حکمای طب سنتی گفته‌اند تقریبا تمامی شرایطی که لازم است یک داروی کبدی دارا باشد را کاسنی به تنهایی دارد و مصرف جوشانده یا عرق کاسنی به تقویت کبد و بازسازی سلول های آن بسیار کمک می‌کند.

خواص عمومی کاسنی عبارت است از مسکن حدت خلط صفرا و خلط خون و تشنگی همچنین کاسنی در ترکیب با داروهای مناسب دیگر برای معالجه سردردهای گرم صفراوی و تورم‌های گرم و درد چشم و ورم‌ حلق و ورم گلو بسیار مناسب است. در ضمن کاسنی در بیماری خفقان که حرکت اختلاجی قلب است و امروزه به نام طپش قلب نامیده می‌شود بسیار نافع است.

کاسنی در بیماری طپش قلب نیز بسیار مفید است.

از خواص مشهور کاسنی این است که در تقویت قلب و باز کردن گرفتگی‌های مجاری کبد و طحال و کلیه و همچنین استسقای گرم و خرد کردن سنگ‌ها و گرفتگی احشاء و عروق و تقویت کلیه مؤثر می‌باشد. نوع وحشی آن با طبع سرد و خشک در آخر اول قابض طبع و مقوی معده و قاطع خونریزی لثه و مدر شدید بول و حیض و شیر و حمول عصاره آن طبق دستور ورم هائی که از گرمی در نقاط مختلف بدن تولید می‌شود را از بین می‌برد.

خواص برگ کاسنی

طبع برگ کاسنی، سرد و تر در درجه اول است. دارای اجزای حاره لطیفه است و مفتح یا گشاینده گرفتگی‌های کبد است. مقوی کبد، مسکن حرارت خلط خون و صفرا و تشنگی است. برگ کاسنی همچنین مسکن التهاب معده است و موافق کبد گرم و سرد، پاک کننده مجاری ادرار و کلیه و بهترین دارو برای درمان یرقان سددی است. برای درمان تب‌های مزمن نیز مفید است. مقوی معده و رفع کننده تعفن رطوبت‌های زاید است.

خواص تخم کاسنی

طبع تخم کاسنی در درجه دوم سرد و خشک و مایل به حرارت است. دارای اجزای بارده است و برای تب‌های صفراوی، تب‌های سددی، یرقان و خفقان قلب یا طپش قلب نفع دارد. تخم کاسنی برای صداع یعنی سردرد، بیماری‌های کبد، دفع سموم، ضعف کلیه، بیماری‌های طحال و برای تحریک اشتها تاثیرات بی بدیلی دارد.

خواص ریشه کاسنی

طبع ریشه کاسنی، در درجه اول گرم و در درجه دوم خشک است. ریشه کاسنی به غایت مفتح و ملطف اخلاط است. پاک کننده مجاری غذا و ادرار آور است و مصفی خون، همچنین رفع کننده ورم احشا و ورم استسقا است و منضج و محلل موادی است که مسسب تب‌های مرکبه مزمن و دردهای مفاصل می‌شوند.

طبع کاسنی

طبع کاسنی در آخر اول سرد و تر و با اجزاى حاره بسیار لطيف است كه حتی با شستن زائل مى‌گردد. به سبب ضعف تركيب و كمال لطافت برای همین هم در شرع و هم در طب منع از شستشوی آن وارد شده است.

اگر کاسنی در تابستان بسيار گرم و يا شهرهای بسیار گرم و در ایامی که هوا گرم است به عمل آید، طبع آن مائل به گرمى است و خشک شده آن مائل به خشكی و با قوت قابضه به اعتدال است. طبیعت یا طبع عرق کاسنی هم سرد و تر است، تمامی خواص آب کاسنی را داراست به جز اینکه از آن ضعیفتر است. عرق کاسنی نسبت به برگ کاسنی لطیف تر و دارای سرعت نفوذ بیشتری است.

خواص کاسنی برای کبد

کبد یکی از اعضای رئیسه بدن است و از نظر حکمای طب سنتی ایرانی کبد معدن روح و قوای طبیعی است. روح و قوای طبیعی سبب بروز افعال طبیعی مانند تغذیه و تنمیه در بدن می‌شوند. از جمله کارهای بسیار اساسی و مهمی که برای کبد ذکر کرده‌اند، عمل کیموس سازی است که در اثر آن غذاهای مصرفی تبدیل به اخلاط چهارگانه می‌شوند.

همواره حکمای طب سنتی نسبت به بهداشت کبد و حفظ سلامت آن سفارش اکید کرده‌اند و توجه به این عضو شریف را از واجبات زندگی سالم دانسته‌اند. نتایج عملکرد خوب کبد در تمامی بدن حتی در رنگ پوست و چهره و چشم انسان به خوبی قابل روئیت است.

پزشکان طب سنتی ایران برای کبد هفده نوع بیماری بر شمرده‌اند. برخی از این بیماری‌ها در اثر تغییر در مزاج کبد به وجود می‌آید که تحت عنوان سوءمزاج‌های کبد دسته‌بندی شده‌اند. همان طور که در ابتدای مطلب اشاره شد، تقریبا تمامی شرایطی که لازم است یک داروی کبدی دارا باشد، کاسنی به تنهایی دارد.

تمامی شرایطی که لازم است یک داروی کبدی دارا باشد را کاسنی به تنهایی دارد.

کاسنی دارای خاصیت سردی بخشی است ولی با این که دارای طبع سرد است، مضر کبد نیست، زیرا که سردی بخشی مفرط مضر کبد است و سردی بخشی کاسنی از درجه اول تجاوز نمی‌کند. از طرفی تلخی که در کاسنی وجود دارد از جمله بازکننده‌های غیر گرم است و این ویژگی، کاسنی را از سایر گیاهانی که دارای طبیعت سرد هستند متمایز کرده است.

از دیگر خواص کاسنی، خاصیت جمع کنندگی معتدل آن است و این خاصیت به گونه‌ای است که باعث تقویت کبد می‌شود. همچنین کاسنی مدر صفرا است یعنی باعث ترشح صفرا می‌شود.

از طرفی سبب جدا شدن صفرای غلیظ چسبیده به جدار عروق صفراوی می‌شود و آن‌ها را به روده‌ها می‌ریزد. صفرا نیز سبب افزایش سرعت حرکت دودی روده‌ها می‌شود و عمل آن‌ها را تقویت می‌کند. این امر باعث می‌شود یبوست‌های ناشی از ترشح صفرا به روده برطرف شود.

کاسنی مصفی خون است یعنی پاک کننده خلط خون است.

کاسنی داروی تصفیه خون

پاکسازی خون از منظر طب سنتی، اهمیت ویژه‌ای دارد. طب سنتی برای پاکی و صافی خون از سموم مختلف و حفظ سلامتی تن، نقش فوق العاده‌ای قائل است. به عبارتی تصفیه خون هم در پیشگیری از انواع بیماری موثر بوده و هم در درمان بیماری‌ها بسیار تاثیرگذار است.

کاسنی مصفی خون است یعنی پاک کننده خلط خون است. وقتی کبد دچار بیماری می‌شود فضولاتی که در آن حبس شده‌اند با خون آمیخته می‌شوند و خون را کثیف می‌کنند یعنی خون را غلیظ‌تر و لزج‌تر می‌کنند. کاسنی با جدا کردن فضولات از خون، آن را پاک و صاف می‌کند و این یکی از شاهکارهای کاسنی است که آن را به صورت یک داروی موثر برای تصفیه خون درآورده است.

نحوه مصرف کاسنی

سفارش اکید شده است در بهار یا هز زمان دیگر که نیاز به مصرف کاسنی باشد آن را نشسته بخورند. کاسنی را می‌توان به تنهایی یا با گشنیز خشک یا تازه جوشاند و مصرف نمود. کاسنی را در درمان بیماری‌های گرم کبد می‌توان با سرکه نیز مصرف کرد.

اگر آب کاسنی را که از فشردن برگ‌های تازه آن تهیه می‌کنند، با قدری رازیانه و تخم کشوث بجوشانند و مصرف کنند، این تدبیر خاصیت بازکنندگی گرفتگی‌ و اسهال، یعنی دفع مواد موذی در کبد را بیشتر می‌کند.

در درمان یرقان کاسنی بهترین گیاه است.

کاسنی وحشی و کاسنی پرورشی را بعد از خشک کردن نرم بسابید و با عسل مخلوط کرده و مصرف کنید. کاسنی خشک را بجوشانید و صاف کنید و با عسل شیرین کرده و میل کنید. در مواردی که بیمار دچار کاهش اشتها می‌شود، ریشه کاسنی را نرم بسابید و یک قاشق غذاخوری از آن را در یک لیوان آب جوش بیست دقیقه دم کنید، سپس از صافی عبور داده و نیم ساعت قبل از غذا به وی بدهید.

در بیماری‌های سرد کبد، هنگامی که علایم سردی شدت می‌یابد بهتر است کاسنی را با عسل یا با ماءالعسل میل کنند. درضمن باید دانست با این که کاسنی سرد است، اما به خاطر وجود قوت بازکنندگی و تقویتی که دارد حتی برای بیماری‌های سرد کبد هم کارساز است.

بهترین زمان برای نوشیدن عرق کاسنی صبح ناشتا قبل از صبحانه است.

عرق کاسنی را کی بخوریم

یکی از مفید ترین عرقیجات گیاهی، عرق کاسنی است که سبب بهبود و جلوگیری از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها می‌شود. از نظر حکمای طب سنتی بهترین زمان برای نوشیدن عرق کاسنی صبح ناشتا قبل از صبحانه است.

خرید روغن حیوانی

مضرات و مصلحات کاسنی

آب برگ کاسنی، برای بیمارانی که سرفه می‌کنند، ضرر دارد و مصلح آن شکر است. تخم کاسنی، مقی و بسیار بد طعم است و مصلح آن سکنجبین و ادویه خوش‌بو است.

بهترین زمان مصرف کاسنی

مصرف کاسنی مانند سایر داروها هر زمان که طبیب صلاح بداند، قابل استفاده است. لکن طبق نظر حکمای طب ایرانی، بهترین زمان مصرف کاسنی صبح ناشتا است. به خصوص که چهار روز قبل از مصرف کاسنی حقنه منقی امعا را انجام داده باشند و روده قولون تا حدودی از فضولات پاک شده باشد. بر این اساس قبل از مصرف کاسنی، در صورت صلاحدید طبیب لازم است پاکسازی روده قولون انجام شود.

منابع: کتاب مجموعه مقالات مکتب طب ایرانی تالیف استاد محمد عبادیانی

مخزن الادویه، تألیف مرحوم سید محمد حسین عقیلی علوی خراسانی شیرازی

مطالبی که پس از خواندن این مطلب، به آن‌ها نیاز خواهید داشت:

طبع بادمجان

طبع آویشن

طبع کنجد