طبع بادمجان چیست؟ طبع بادمجان گرم است یا سرد؟ خواص بادمجان در طب سنتی چیست؟ احتمالا با جستجوی این سوال‌ها به این مطلب رسیده‌اید. در این مطلب سعی شده که همه چیز درباره بادمجان از منظر طب سنتی برای‌تان کاملا شفاف شود. اما پیش از پاسخ به این سوال‌ها باید ببرسی کنیم که بادمجان چیست؟

بادِمْجان، یا بادِنْجان، گیاهی با میوه‌ای معمولاً دراز و سیاه که در آشپزی ایرانی کاربرد فراوان دارد. کافی است تمام حواس‌تان را به مطلب بدهید و با ما همراه شوید تا درباره نکات زیر اطلاعات جامعی کسب کنید:

• بادمجان چیست
• بادمجان در طب سنتی
• طبع بادمجان
• بادمجان در کتاب مخزن آلادویه
• خواص بادمجان
• مضرات بادمجان

بادمجان چیست

به نظر می‌رسد که این گیاه بومی هندوستان باشد. این به آن سبب است که در زبان سنسکریت معادل‌های متنوعی برای آن وجود دارد.

به جز واژه‌های فارسی بادنگان و پاتنگان که احتمالاً برگرفته از نام‌های سنسکریت بادمجان و نشان‌دهندۀ شناخته بودن این گیاه در ایران است، بادمجان در دیگر مناطق خاورمیانه، به ویژه شمال آفریقا نیز وجود داشته است.

بادمجان در زبان انگلیسی Eggplant نامیده می‌شود. واژه بادمجان عربی شده‌ی بادگان یا بادنکان فارسی است و به صورت باتنگان، پاتنگا و پاتشگا نیز ثبت شده است.

بادمجان گیاهی است از تیرۀ بادمجانیان که بیش از ۳۰۰‘۱ جنس دارند. میوۀ این گیاه علفی، درشت و بیضی‌شکل و دراز اندام یا گرد است که به رنگهای بنفش متمایل به سیاه و سفید و گاهی زرد و قرمز دیده می‌شود.

ارزش غذایی بادمجان چندان زیاد نیست، چنان‌که هر ۱۰۰ گرم آن ۲۹ کالری تولید می‌کند. ۹۲٪ آن آب است و هر ۱۰۰ گرم آن ۱۵ میلی‌گرم فسفر، ۱۲ میلی‌گرم منیزیم، ۱۰ میلی‌گرم کلسیم و مقادیری ویتامینهای A، C، B۱ و B۲ دارد.

این گیاه دارای تخم‌های نرم و کوچک زیادی است، که علی‌رغم خوردنی بودن تلخ هستند چون مانند تنباکو دارای آلکالوئید نیکوتین هستند. نامهای بسیار متنوعی برای این گیاه ذکر شده که معروف‌ترین آنها در عربی حدق و کهکب است. در لغت‌نامۀ دهخدا نزدیک به ۲۰ نام متنوع فارسی، عربی و هندی برای بادمجان آمده است.

در لغت نامه دهخدا درباره بادمجان چنین آمده: گیاهی از طایفه ٔ سلانه(سولاناسه) که در تمام شهرها پخته و خورده می‌شود و چند قسم خورش با گوشت و بی گوشت از آن درست می‌شود و نام‌های دیگرش باتنگان و بادنگان است .

در ایران، برخلاف جاهایی مانند یونان، ترکیه و شمال آفریقا، بادمجان را پوست کنده می پزند و معمولاً با دارچین یا به خصوص زردچوبه مزه دار می کنند.

روغن کرمانشاهی اصل

بادمجان در طب سنتی

مصرف بادنجان چنان متداول بوده که ابن‌سینا در معرفی آن می‌گوید: نیاز به معرفی ندارد. تازه‌ترش سالم‌تر است و کهنه‌اش بد است و مزه و مزاج قلیا را دارد.

در باورهای مردم قدیم، ویژگی‌های و خواصی برای آن مطرح است، مثل رفع بدبویی زیر بغل، ترشحات فرج و ترک میان انگشتان. جالب توجه آنکه همان بیماری‌هایی که ایجاد کننده‌ی آن را بادمجان می‌دانند، توسط خود بادمجان درمان می‌شود.

مثلاً اگر دُم بادمجان پخته را بکوبند و با بادام تلخ مالیده، ضماد کرده بگذارند، درد و ورم بواسیر را رفع می‌کند.

یا اگر بادمجان را خوب بپزند تا از هم پاشیده شود، و آن‌گاه صاف کنند و آن را با روغن زیتون به قدری بجوشانند تا آب سوخته شود یعنی تنها روغن بماند، آن‌گاه روی بدن و لک و پیس بمالند تا یک‌سال برص و لکها را رفع می‌کند و به رنگ بدن درمی‌آورد و مالیدن آن بر زگیل، آن را خوب‌می‌کند.

مولف اختیارات بدیعی می‌گوید: بهترین نوع آن شیرین و تازه‌ی آن است و اگر در روغن بریان کنند شکم براند(اسهال آورد) و اگر در سرکه پزند  یبوست آورد و درد معده آورد. همچنین خون سیاه از وی حاصل شود.

در برخی متون آمده که اگر بادمجان را بسوزانند و خاکستر آن را با سرکه خمیرکنند و به زگیل بمالند، زگیل کنده می‌شود. همچنین میوۀ بادمجان در موارد مسمومیت‌های حاصل از خوردن قارچ سمی پادزهر خوبی به حساب می‌آید.

از مشهورترین غذاهای محلی که با بادمجان درست می‌شوند، می‌توان از میرزاقاسمی، وَرَقا و نازخاتون در شمال ایران نام برد.

طبع بادمجان

ابن‌بطلان درباره ‌طبع بادمجان به دو قول معروف اشاره می‌کند که برخی آن را گرم و خشک می‌دانند و جندی‌شاپوریون آن را سرد و تر می‌خوانند. وی بهترین نوع بادمجان را نوع فارسی آن، که شیرین است، بیان می‌کند و ضمن برشمردن فوایدش، آن را برای جوشش دهان و درد سر مضر می‌داند.

اما حکیم عقیلی خراسانی طبیعت بادمجان را گرم و خشك در دوم و منسوب به مشترى می‌داند، و اشاره می‌کند که برخی طبع آن را در سوم خشك گفته‌اند.

مصلح بادمجان

مصلح بادمجان طبخ نمودن آن با گوشت‌ها و روغن حیوانی است. همچنین زیره، گلپر و سرکه مصلح و بهبوددهنده خواص و مزاج بادنجان (بادمجان) هستند.

 
بادمجان در کتاب مخزن آلادویه

معروف است که برى و بستانی دارد و نزد اکثر مردم مراد بستانى آن‌ است كه هم خاصیت غذایی و هم دوایی دارد. بهترين بادمجان، نوع تازه كم تخم، با پوست بنفش براق که مدور باشد است.

بايد كه چون اراده پختن و خوردن آن نمايند پوست آن را جدا كنند و يا با پوست چهار قسمت نموده و در هر طرف آن نمک بمالند و بروى هم بچينند و بگذارند دو سه ساعت در آب سرد بماند تا آب سياه و تيز طعم گردد سپس آن آب‌ را دور بريزند و آب ديگر برآن بريزند و این کار را تکرار نمایند تا آنكه آب سياه نشود و تيزى آن كم گردد.

بعد از آن پاك شسته با گوشت بره و بزغاله جوان و يا مرغ جوان و روغن گاو تازه طبخ نمايند و يا در روغن بريان كنند و زمانى صبر کنند تا خوب پخته شود. سپس با سركه يا آبكامه يا آب انارين و اناردان و كوله پر و كرويا و امثال اين‌ها كه مصلح و دافع سده‌اند تناول نمايند.

بادنجانى كه مدتى بر درخت مانده باشد و يا نرسیده باشد نبايد خورد.

مقوى معده و بازکننده گرفتگی‌ها است در عین حال باعث گرفتگی كبد و طحال است و ملين صلابات و با روغن ملين طبع و با سركه قابض و مدر بول و بالخاصيت مسكن دردهای ناشی از گرمی و خوش‌بوكنندۀ عرق و دفع کننده سنان كه بدبوئی زير بغل و كنج ران باشد و خشک کننده رطوبت‌های غريبه نیز می‌باشد.

باعث ایجاد درد پهلو و درد زیرشکم و درد بواسير است و تولید کننده خلط سودا و زیاده روی در مصرف آن باعث بیماری‌های پوستی و تغییر رنگ چهره و بثورات پوستی خواهد شد. همچنین ایجاد کننده بواسير و درد چشم سوداوى و قولنج خواهد شد.

خواص بادمجان

شما هم می‌خواهید بدانید بادمجان برای چی خوبه؟ و خاصیت بادمجان چیست؟ بدانید که خواص فراوانی دارد، اما در کنار خواص بی مثالش، باید مراقب عوارض متعدد آن نیز بود.

یک وعده بادمجان حداقل 5 درصد از نیاز روزانه فرد به فیبر، مس، منگنز، ویتامین B6 و تیامین را تامین می کند، همچنین حاوی ویتامین ها و مواد معدنی دیگر است. بادمجان منبعی از ترکیبات فنلی به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کند.

پلی فنول های موجود در بادمجان به محافظت از بدن در برابر سرطان کمک می کند. آنتوسیانین ها و اسید کلروژنیک از سلول ها در برابر آسیب ناشی از رادیکال های آزاد محافظت می کنند. در دراز مدت در جلوگیری از رشد تومور و گسترش سلول های سرطانی موثر است.

کالری بسیار پایین بادمجان آن را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای رژیم‌های غذایی کم کالری تبدیل کرده است. علاوه بر این بادمجان چربی بسیار کم و فیبر بسیار بالایی دارد. استفاده از بادمجان به صورت کباب شده و آبپز می‌تواند به کاهش وزن کمک شایانی کند.

دلیلی دیگر استفاده از بادمجان برای کاهش وزن مقدار فیبر غنی آن است. همانطور که می‌دانید مواد غذایی دارای فیبر بالا، پس از مصرف مدت زمان بیشتری به فرد احساس سیری می‌دهند و به همین دلیل از پرخوری جلوگیری می‌کنند.

همینطور پتاسیم قابل توجهی دارد، و سرشار از ویتامینهای گروه بی است. به این دلیل بادمجان در دیابت، فشار خون و بیماری‌های قلبی انتخاب مناسبی است.
تقویت‌کننده معده و مسکن درد مفاصل ناشی از گرمی است.

مضرات بادمجان

صرف نظر از تمام خواصی که بادمجان دارد، باید بدانید که سوزش دهان و بروز آفت از عوارض شایع آن است. دانشمندان ایرانی قرون وسطی مانند رازی و بیرونی هشدار می‌دهند که بادمجان دارای مضرات متعددی است و باید قبل از خوردن، به قدر کافی رسیده و پخته شود تا مضراتش از بین برود.

آنها معتقدند که مصرف بیش از اندازه‌ی آن می‌تواند باعث افزایش سودا و صفرا شود که به طیف وسیعی از مشکلات سلامتی منجر می‌شود.

عوارض مصرف زیاد بادنجان

• تیرگی پوست
• آفت دهانی
• کهیر
• درد چشم سوداوی
• بواسیر
• کولیت

اگر در سفره‌ی شما حضور بادمجان پر رنگ است باید بدانید که از منظر طب سنتی طبیعت بادنجان گرم و خشک در درجه دوم یا سوم است و مداومت در مصرف آن، به سبب غلبۀ خشکی و همچنین ایجاد خلط سودای، باعث بیماری‌های سودایی می‌شود.

بادمجان باید کمی تدبیر شود تا مضرات آن به بدن نرسد.

اگر بیماری کلیوی، سنگ، و بیماری صفراوی دارید بادمجان انتخاب بدی است، بهتر است گه‌گاهی و برای برطرف شدن هوس آن را میل کنید.

بادمجان باید کمی تدبیر شود تا مضرات آن به بدن نرسد، در کل باید رسیده باشد، وقتی پوست آن را می‌گیرید، زیر آن سبز نباشد که در این صورت کال است و بهتر است میل نکنید. بهتر است بادمجان را بعد گرفتن پوست نمک بزنید و در آفتاب قرار دهید تا تلخاب آن جدا شود.

قیمت روغن حیوانی

عوارض بادمجان برای برخی افراد که دچار حساسیت به  بادمجان هستند می تواند چشم درد، خارش و کهیر باشد.

بادمجان جزء خانواده بادنجانیان است. بادنجانیان حاوی آلکالوئیدها از جمله سولانین است که می تواند سمی باشد. خوردن برگ یا غده این گیاهان منجر به علائمی مانند سوزش گلو، حالت تهوع و استفراغ و آریتمی‌های قلبی می شود این واکنش‌ها در برخی موارد می‌تواند کشنده باشد.

بادمجان حاوی اگزالات است. اگزالات ها در ایجاد سنگ کلیه در برخی از افراد مستعد جذب اگزالات منجر می شود. مواد غذایی حاوی اگزالات مانند بادمجان برای افراد مستعد سنگ کلیه مناسب نیست.

منابع:

ابن‌بطلان، مختار، تقویم الصحة (ترجمۀ فارسی سدۀ ۶ ق)، به کوشش غلامحسین یوسفی، تهران، ۱۳۶۶ ش

ابن‌سینا، قانون، ترجمۀ عبدالرحمان شرفکندی، تهران، ۱۳۶۴ ش

عقیلی علوی شیرازی، محمدحسین، مخزن الادویة، تهران، ۱۳۷۱ ش؛

مطالبی که پس از خواندن این مطلب، به آن‌ها نیاز خواهید داشت:

روغن حیوانی چیست

طبع سیر

طبع کرفس