طبع و خواص زنجبیل
طبع و خواص زنجبیل
می‌توانید در این مطلب موارد زیر را بخوانید:
- فواید زنجبیل تازه
- زنجبیل در طب سنتی
- طبع زنجبیل
- دلیل نفخ شکم
- درمان ورم معده با زنجبیل
- خواص مربای زنجبیل
- روغن زنجبیل
- مضرات مصرف زیاد زنجبیل
زنجبیل چیست
زنجبیل و خواص بی‌نظیر آن بر کسی پوشیده نیست. زنجبیل یا زنجفیل یک گیاه خوراکی، ادویه و گیاه دارویی است. زنجبیل از گیاه زرد رنگ دارای رگه‌های بنفش با نام علمی Zingiber officinale Roscoe بدست می‌آید. اگرچه معمولاً از زنجبیل به عنوان ریشه آن گیاه نام برده می‌شود ولی در اصل قسمت مورد استفاده گیاه ساقه متورم شده زیرزمینی آن است که «ریزوم» نام دارد.
زنجبيل به عنوان گياه چند ساله حداكثر حدود یک متر، دارای ساقة زيرزمينی خزنده و غده‌ای شكل و برگهای بدون دمبرگ و فاقد كرک است. انواع تجارتی زنجبيل شامل زنجبيل جامائيكايی، چينی، آفريقايي، استراليايي و هندی هستند.
بهنظر می‌رسد که زنجبیل به عنوان داروی با طبیعت گرم و خشک در درمان بسیاری از اختلالات از جمله رفع سرد مزاجی، تهوع، فشار خون پایین، دفع سنگ مثانه، کنترل درد، قاعدگی دردناک، بیماری‌های باکتریایی و قارچی مؤثر است.
درمان ورم معده و نفخ شکم با زنجبیل امکان پذیر است.
اجزاء تشکیل دهندۀ گیاه زنجبیل از جمله زینجیبرن، زینجرون، شوگائول‌ها، جینجرول و پارادول با اثرات ضد التهابی، آنتی‌اکسیدانی، شبه انسولینی و تحریک فعالیت سلول‌های بتا و مهار تجمع پلاکتی، نقش مهمی در پیشگیری و درمان بسیاری از اختلالات و بیماری‌ها از جمله دیابت، تهوع و استفراغ بارداری، آرتریت روماتوئید، سرطان، آسم و برونشیت دارند.
نام دیگر زنجبیل
زنجبیل از زمان‌های دور به طرق مختلف مصرف می‌شده و هنوز هم درطب سنتی ایران، هند و چین نقش مهمی را ایفا می‌کند. در ایران باستان نیز این گیاه با نام ژنگویر شناخته شده و کاربرد داشته و از ایران و کشورهای عربی به سوی غرب سفر کرده است.
تاریخچه مصرف زنجبیل به ۵۰۰۰ سال پیش برمی‌گردد.
زنجبیل به هندی «اَدرَک» و «سُنده» به فارسی «شنگویر» و «شنگلیل» به سُریانی «زنگبیل» و به تخاری «شنگرفیر» نامیده می‌شود. در غرب پزشکی یونانی به نام «دیوسکوریدس» نخستین بار در سده یکم میلادی کاربرد درمانی زنجبیل را ثبت کرد، گرچه سده‌ها پیش از آن این گیاه عطردار در خاورمیانه شناخته شده بود و از این منطقه به اروپا صادر می‌شد.
فواید زنجبیل تازه
زنجبیل امروزه بیشتر در مناطق استوایی کشت می‌شود. آشنایان با پزشکی هندی آیورودا از آن به عنوان داروی جهانی نام می‌برند؛ این امر نه تنها به خاطر خواص ضد قارچی، ضد باکتری آن است، بلکه به خاطر اثر تسکین بخش آن بر روی دستگاه گوارش هم هست، که باعث شده هندیان بیش از ۲۰۰۰ سال زنجبیل را مصرف کنند. فراورده‌های مختلفی از گیاه زنجبیل تولید می‌شود که از ریشه تازه یا خشک آن یا از طریق تقطیر روغن از ساقه آن تهیه می‌شود. یکی از معروفترین فراورده‌های زنجبیلی، آبنبات زنجبیلی است.
مصرف خودسرانه زنجبیل باعث بروز صدمات جبران ناپذیر خواهد شد!
سطح بالای کلسترول خون باعث انسداد و افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی می‌شود. یکی از فواید زنجبیل تازه توانایی آن در کاهش سطح کلسترول و ترگلسیرید است، از این رو می توانید با مصرف این چاشنی سودمند خطر ابتلا به مشکلات قلبی را کاهش دهید.
خواص زنجبیل بر سلامتی انسان باور نکردنی است. اما این گیاه دارویی اعجاب انگیز برای همه مناسب نیست و مصرف خودسرانه آن باعث بروز صدمات جبران ناپذیر خواهد شد! خصوصا برای افرادی که دارای زخم‌های گوارشی هستند.
خواص زنجبیل در طب سنتی
زنجبیل بيخ یا ریشه گیاهی است که بسیار به گیاه شقاقل شباهت دارد اما از آن كوچكتر است. دو نوع كوهی و دشتی دارد و نوع كوهی آن بزرگتر است. زنجبيل بی ريشه سفيد و خشك را به هندى ستهوه می‌نامند که اين نوع از زنجبیل بهترين نوع است. زنجبیلی که در چین به عمل می‌آید و از آن مرباى زنجبيل درست می‌کنند و دانه‌های بزرگ و باليده و بى‌ريشه دارد بسیار عالی و بی‌مانند است.
زنجبیل گیاهی است که از قدیم الایام مورد مصرف مردم ایران بوده است. در کتاب تحفه حکیم مومن در مورد خواص زنجبیل چنین آمده است: زنجبیل مقوّی هضم و نرم کننده طبع و بازکننده گرفتگی‌های کبد است. زنجبیل از بین برنده برنده بادهای غلیظ معده و روده است و جذب کنندۀ رطوبت‌ها و برطرف کننده تشنگی است. مقوّی معده، کبد و قوه حافظه است و مقاومت بدن در برابر سرما را زیاد می‌کند.
زنجبیل مقوّی هضم و بازکننده گرفتگی‌های کبد است.
زنجبیل افزایش دهنده قوای جنسی در سرد مراجان و تحلیل برنده بادههای غلیظ معده و روده‌ها و جداکننده بلغم‌ها و رطوبتهای غليظ و چسبيده به سطح معده و روده و خشک کننده آنها است و مفید برای اسهالی است كه از فساد غذا باشد همچنین جهت رفع سموم حيوانی بسیار کارساز است و در درمان کرم معده، دشواری ادرار و اسهال که از فساد مواد غذایی باشد نیز نفع بسیاری دارد.
زنجفیل خارج کننده خلط غليظ و رطوبتهای مغز و حلق است و کاهش دهنده سردی اعصاب است و در بهبود تقطير البول حادث از سردی و ضعف دستگاه ادرای بسیار مفید است. تقطير البول از جملۀ اصطلاحات طبّی است که قدما آن را ذيل مبحث مربوط به اختلال عملکرد سيستم ادراری تحتانی ذکر کرده‌اند، اين اصطلاح و مفهوم طبّی به معنای تکرر ادرار است.
مصرف زنجبیل با نبات و كندر برای رفع ضرر ميوه‌هاى تازه و دفع رطوبت معده مناسب است و با زردۀ تخم‌مرغ نيم‌برشت جهت افزایش منی و غلظت آن و همراه با تربد مسهل رطوبات مفاصل و ساقين و یاری دهنده قوت مسهله تربد است و با خولنجان و پسته جهت تقويت باه یا افزایش قوای جنسی بی بدیل است.
زنجبیل گرمی بخشی قوی، ملیّن و بادشکن است.
در افرادی که نفخ دائمی به خصوص ریاح غلیظ در امعا دارند زنجبیل داروی مناسبی است، زیرا رطوبت بلّه را که عامل نفخ و عفونت است خشک می‌کند و ریاح را تحلیل می‌برد. به بیانی ساده‌تر زنجبیل برطرف کننده ریاح است(بادهایی که در بدن و مخصوصا سیستم گوارش تولید می‌شوند) زنجبیل این ریاح را مضمحل و دفع می‌کند. بسیاری از دردهایی که در بدن می‌پیچد به دلیل همین بادها و گازها در بدن است که زنجبیل می‌تواند آنها را دفع کند، پس نفخ معده و باد روده‌ها را نیز بهبود می‌بخشد.
برخی افراد دارای مزاجی تر یا رطوبی هستند ولی همیشه احساس تشنگی دارند. این تشنگی کاذب است و آب هم برای آنها خوب نیست چرا که وقتی آب می‌نوشند مزاج کلی و مزاج معده آنها رطوبی‌تر می‌شود، زنجبیل برای برطرف کردن تشنگی ناشی از بلغم نیز بسیار مفید است، پس به این افراد مصرف زنجبیل برای بهبود تشنگی کاذب توصیه می‌شود.
طبع زنجبیل گرم است یا سرد
به طور کلی می‌توان گفت که طبیعت یا طبع زنجبیل گرم و خشک است. زنجبیل تازه که سبز رنگ است از نظر طبیعت، گرم دردرجه دوم و خشک در درجه اول است. درحالی که نوع خشک شده آن در درجه دوم گرم و خشک، و بعضی آن را در سوم گرم دانسته اند.
طبیعت، مزاج یا طبع زنجبیل گرم و خشک در درجه سوم است.
از آنجا که زنجبیل دارای رطوبت فضیله است اگر زیاد بماند سوراخ می شود به همین جهت آن را در آهک می‌غلطانند تا از سوراخ شدن آن جلوگیری شود. لذا هنگام مصرف باید آن را بر روی الک، مقشر کرد تا آهک‌های چسبیده به آن جدا گردد.
زنجبیل و نفخ شکم
علت ورم یا نفخ شکم چیست؟ از شایع‌ترین بیماری‌های معده، نفخ شکم یا ورم معده است که باعث احساس ناراحتی در بالای شکم می‌شود. این ورم یا برجستگی اغلب با صدای قار و قور همراه است. غار و غور شکم پدیده‌ای غیر طبیعی نیست و هر کسی در طول زندگی آنرا تجربه می‌کند.
درمان ورم معده با زنجبیل امکان پذیر است.
اما از دیدگاه طب سنتی ایران، ورم یا نفخ شکم به معنی وجود باد، گاز یا ریح در معده و روده‌ها می‌باشد. برای مثال در کتاب اختیارات بدیعی نفخ را باد در معده و بادکردن شکم بیان کرده و کتاب اکسیر اعظم قَراقُر را به معنی آواز شکم یا آوازی که از اندرون شکم شنیده می‌گردد ذکر کرده است.
در کتاب اکسیر اعظم سه علت برای ورم یا نفخ شکم عنوان شده است. اولین دلیل سردی معده است. دومین دلیل نوع غذا است، به سبب خوردن غذاهایی که معده قادر به هضم آن نمی‌باشد که این نوع خود به چهار شکل است: الف ـ غذا بیشتر از مقدار خورده شود ب ـ غذا رطوبت زیاد داشته باشد مانند: کدو، خیار، انگور ج ـ غذا نفاخ باشد مانند: عدس، باقالا و لوبیا د ـ بوی غذا متعفن باشد شبیه بوی ماهی یا روغن خراب و بدبو! اما دلیل سوم نفخ شکم، اخلاط موجود در معده ذکر شده است که دلیل آن جمع شدن بلغم یا سودا یا صفرای اضافی در معده است.
درمان ورم معده با زنجبیل
اگر برای شما هم این سوال مطرح است که برای نفخ معده یا نفخ شکم چی بخوریم؟ حکمای طب سنتی به شما زنجبیل را پیشنهاد می‌کنند چراکه زنجبیل باعث تقویت قوای معده شده و بادشکن و ضد نفخ است. برای همین زنجبیل دوایی برای نفخ معده و درمانی عالی برای نفخ، ورم معده یا ورم شکم است. همچنین زنجبیل یکی از گیاهان دارویی مفید در نفخ روده است. برای این منظور بهتر است از زنجبیل پرورده یا مربای زنجبیل بهره بگیرید.
زنجبیل و سردی بدن
برای درمان سردمزاجی چه باید کرد؟ اگر اطمینان خاطر دارید که دچار سوءمزاج سرد و تر هستید، زنجبیل برای شما بسیار کارساز است. زنجبیل گیاهی خوراکی و دارویی است که از دوران باستان مورد توجه بوده و به عنوان دارویی شفا‌بخش، شهرتی دیرینه دارد و برای درمان سرد مزاجی مزایای فراوانی به همراه دارد.
زنجبیل می‌تواند رطوبتهای زائد و اضافی بدن را دفع کند.
می‌دانیم یکی از دلایل کاهش حافظه افزایش رطوبتهای بدن و رطوبت دِماغ یا همان مغز است. زنجبیل می‌تواند رطوبتهای زائد بدن را دفع کند و موجب سبکی، لاغری و شادابی در افرادی که مزاج سرد و تر دارند شود. ضمن اینکه خمودگی و پف آلودگی صبح‌ها را برطرف می‌کند و حافظه را نیز بهبود می‌بخشد.
خواص مربای زنجبیل
فواید مربای زنجبیل برای معده شگفت انگیز است. زنجبیل ریشه‌ای است شبیه سیب زمینی که می‌توان از آن مربا تهیه کرد و روش طبخ آن مانند مرباهای دیگر است. این مربا برای افرادی که مشکلات معده دارند بسیار مفید است، همچنین برای افزایش میل جنسی در افراد با مزاج سرد و تر بسیار مناسب است. مربای زنجبیل بسیار سودمند است، از بی نظیرترین خوراکی‌هایی است که مقوی معده است و رطوبتهای معده را خشک می‌کند. برای بهره‌بردن از خواص مربای زنجبیل باید یک قاشق از مربای زنجبیل بعد از غذا مصرف شود.
مربای زنجبیل بهترین دارو برای سالمندان و سردمراجان است.
مربای زنجبیل یکی از بهترین مرباها برای مشایخ یا سالمندان است. خوردن نیم عدد از آن بعد از غذا سبب تقویت هاضمه و بنیه افراد پیر شده و بلغم موجود در معده آنان را خشک می‌کند. مربای زنجبیل که به زنجبیل پرورده مشهور است، داروی مناسبی برای مبرودین یا سردمراجان به شمار می‌رود.
طرز تهیه مربای زنجبیل
مواد لازم برای درست کردن مربای زنجبیل
- شکر : ۴۰۰ گرم
- آبلیمو : یک قاشق مرباخوری
- زنجبیل تازه : ۲۵۰ گرم
- آب : یک پیمانه
ابتدا پوست زنجبیل را بکنید و زنجبیل را به صوت خلالی خرد کنید، حالا زنجبیل‌های خرد شده را 3 مرتبه بجوشانید تا تلخی زنجبیل از بین برود. سپس شکر و آب را درون قابلمه‌ای مناسب بریزید و قابلمه را روی حرارت قرار دهید و اجازه دهید تا شکر و آب به مدت 5 دقیقه بجوشند و بعد از مدت زمان ذکر شده زنجبیل را به مخلوط شکر و آب اضافه کنید تا مخلوط زنجبیل و شکر به مدت 30 دقیقه بجوشند. در مرحله آخر آبلیمو را به آن اضافه کنید و قابلمه را از روی حرارت گاز بردارید و در مکانی مناسب قرار دهید تا مربا سرد شود.
روغن زنجبیل
روغن زنجبیل نیز همانند خود گیاه دارای طبع یا طبیعت گرم و خشک است. مالش موضعی بدن با روغن زنجبیل به تسکین درد و رفع گرفتگی‌های عضلات ناشی از قاعدگی کمک می‌کند. متخصصان طب سنتی از روغن زنجبیل برای مداوای نفخ شکم، قولنج، گرفتگی‌های عضلانی و دیگر مشکلات شکم و روده استفاده بهره می‌برند. همچنین استفاده موضعی از روغن زنجبیل باعث کاهش علایم عمومی و عصبی و همچنین کمردرد و گرفتگی عضلات همراه دیسمنوره یا قاعدگی دردناک می‌شود.
مالش بدن با روغن زنجبیل به تسکین درد و رفع گرفتگی‌های عضلات ناشی از قاعدگی کمک می‌کند.
شربت زنجبیل
مهمترین خاصیت شربت زنجبیل و زعفران گرمابخشی به بدن به ویژه در فصل پاییز و زمستان است و برای افراد سرد مزاج که از ناراحتی‌هایی مثل درد مفاصل و استخوان‌ها رنج می‌برند نفع دارد. این تونیک یا شربت گیاهی از نشاط آورهای طبیعی و انرژی زا، محرک، مقوی، شادی بخش و تقویت کننده میل جنسی است. شربت زنجبیل و زعفران مقاومت بدن در برابر سرما را زیاد می‌کند و رطوبتهای زاید معده را دفع می‌کند.
مصرف زیاد زنجبیل
زنجبیل گشاد کننده عروق است، بنابراین مصرف بیش از حد آن در دوران قاعدگی، امکان افزایش میزان خونریزی را افزایش می‌دهد. در طب سنتی این اعتقاد وجود دارد که طبع زنجبیل گرم و خشک است و مصرف این گیاه باعث گرم‌تر و خشک‌تر شدن بدن می‌شود. برای همین مصرف زیاد زیاد زنجبیل باعث بروز التهاب در دهان و مخاط و ایجاد سوزش یا خارش خصوصا در افراد گرم مزاج می‌شود.
مضرات زنجبیل
زنجبیل نیز مانند هر گیاهی دیگری دارای خواص و مضرات است. سوالی که برای بسیاری از ما ایجاد می‌شود این است که ایا زنجبیل برای زخم معده مضر است؟ بله، مصرف زنجبیل برای افراد دارای زخم امعاء و احشاء (زخم مری و معده) و زخم‌های گوارشی هستند مضر و ممنوع است.
مصرف زنجبیل در این افراد موجب استفراغ (حتی از نوع خونی) و دردهای باطنی می‌شود. این نوع زخم‌های گوارشی زخم‌هایی هستند که که بر روی مخاط و زیر مخاط مری، معده و بخش‌های بالایی روده کوچک درنتیجه فرسایش این بافت‌ها توسط اسید معده رخ می‌دهند. استفراغ و درد شکم از عوارض مصرف زیاد زنجبیل در کسانی است که دارای زخم‌های گوارشی هستند.
نظرات بازدیدکنندگان