طبع و خواص سماق

عنواین مهم این مطالب:

• سماق چیست
  
• سماق در طب سنتی
• طبع سماق
• خواص سماق
• سماق و درمان اسهال
• مضرات سماق

بسیاری ازما با شنیدن نامش یاد كباب می افتیم، حتی طعم كباب زمانی لذیذتر می‌شود كه با سماق همراه شود و اصلا بدون سماق، كباب معنی ندارد. این چاشنی و طعم دهنده‌ی غذا، سرشار از خاصیت است و در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماری‌ها كاربرد دارد.

سُماق در زبان انگلیسی به Sumac معروف است اما نام علمی آن Rhus coriaria می‌باشد که از راسته افراسانان است. سماق درختچه ‌ایست کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد و میوهٔ آن پس از کوبیده شدن به عنوان چاشنی، همراه با غذاهایی همچون کباب استفاده می‌شود، طعم سماق به ترشی نزدیک است.

سماق یکی از اجزای اصلی سفره هفت سین ایرانیان است و در یونان باستان از چوب سماق به جهت رنگ‌آمیزی پارچه‌های پشمی استفاده می‌شده‌ و در کشور ایتالیا از این گیاه برای رنگ دادن به چرم نیز استفاده شده ‌است.

سماق چیست

سماق گیاهی است از رده دولپه‌ای‌ها جدا گلبرگ که سردسته ٔ تیره سماقیان می‌باشد. این گیاه کوچک به شکل درخت یا درختچه است و برگ‌هایش متناوب و مرکب و شانه‌ای است. گل‌هایش کامل و دو جنسی و در برخی گونه‌ها گل‌های نر و ماده از هم جدا هستند. میوه این گیاه سفت و ترش مزه و قابض است و گَرد میوهاش ترش و خوش طعم و جهت چاشنی غذا به کار می‌رود.

سماق در غرب آسیا و شرق آفریقا و آمریکای شمالی می‌روید. این گیاه در ایران در شازند، تبریز، اردبیل، شمیران، تفرش، خراسان، شیراز، رودبار، هوراند، سردشت و اقلید می‌روید. جنگل سماق در کوه‌های شهر شازند، کوه‌های مجاور روستاهای عبدالله کندی و القناب در استان اردبیل واقع شده‌است. طبق اعلام کارشناسان کشاورزی سماق تولیدی گناباد از بهترین گونه‌های موجود در دنیاست و قابلیت صادراتی دارد.

سماق ثمر درختى است به اندازه عدس و گاهی بزركتر و گاهی كوچكتر و پهن‌تر از آن و در خوشه مانند خوشۀ حبه الخضرا و بر روی دانه‌های سماق پوست نازکی است که طعم آن ترش است. درخت یا درختچه سماق به اندازه درخت انار و بعضا بزرك‌تر از آن است. برگ درخت سماق بلند و کمی سرخ رنگ و کرکدار است.

سماق دو نوع مى‌باشد بستانی و جبلی که بیشتر در شهرهای سردسير می‌روید بهترين نوع سماق، سماقی است که رنگ آن سرخ باشد و پر گرد و ترش و خوش ‌طعم باشد، قدرت و قوت سماق پس از برداشت تا سه سال باقی مى‌ماند.

سماق در طب سنتی

سماق عربی شده‌ی سماک پارسی است در تاجیکستان به آن تتوم یا سمارق تتوم می‌گویند، سماق در قدیم سماک تلفظ می‌شده و ریشهٔ واژه، سُمّاق سریانی است. در کتاب‌های قدیم سماق را سماقيل و طمطم و تمتم می‌نامیدند و به هندى آن را تترك و تمانير و تنزيك می‌گویند.

حکما و قدمای طب سنتی با بررسی در خواص سماق به این موضوع به درستی پی برده بودند که سماق خواص گندزدایی و ضد عفونی کننده و ضد میکروب داشته و برای همین پیشنهاد استفاده از سماق را به عنوان ماده ضد میکروب و عفونت در غذاها می‌دادند.

مزاج یا طبع سماق

سماق طبعش گرم است یا سرد؟ اکثر ما زمانی که اسم سماق به گوشمان می‌رسد، به یاد کباب می افتیم. چراکه ما از این ادویه اغلب در کنار کباب استفاده می‌کنیم. اما اگر خواص درمانی و فواید آن را بدانیم بی شک دیگر از این گیاه پرخاصیت غافل نخواهیم شد. مزاج یا طبع سماق سرد و خشک است و برای افراد گرم مزاج بسیار مفید می باشد. از منظر طب سنتی ایرانی طبیعت سماق سرد و خشک در درجه دوم است و سردی برگ آن کم‌تر از دانۀ آن است.

خواص سماق

سماق مقوی و پاک کننده و تمیزکننده معده و روده‌ها و مانع ریخته شدن صفرا به معده و روده‌ها است. همچنین استفراغ و تهوع و اسهال‌های صفراوی و دیسانتری و خونریزی‌های عادی لثه و زیادی ادرار را از بین می‌برد. می‌توان گفت همراه کردن سماق با برنج، برای افرادی که دچار دلپیچه و احیانا اسهال هستند و افرادی که میخواهند معده خود را دباغی یا پاکسازی کنند بسیار عالی است.


گردی که روی سماق است را تراب سماق می‌گویند، این گرد بسیار قابض است یعنی خاصیت جمع کنندگی دارد و با اندکی تلخی همراه است که برای قطع اسهال‌های مزمن و رطوبت‌های رحم مفید است. همچنین ترکیب گرد سماق با ادویه مناسب دیگر برای تقویت و استحکام لثه و زخم‌های کهنه دهان و درمان آفت دهان و درد دندان کرم خورده و چشم درد و قطع خونریزی بینی سودمند است.

سماق برای اشخاص گرم مزاج اشتها آور خواهد بود. سماق ضد قارچ و رفع کننده عفونت است، برای همین غرغره با دمکرده یا نقوع سماق برطرف کننده و درمان کننده درد گلو است. ضماد کرن یا ماسک سماق بر پیشانی خون دماغ را بند می‌آورد.

سماق سائیده همراه با آب سرد مانع خونریزی می‌شود و نیم کوفته آن با زیره و آب سرد استفراغ‌های شدید را معالج است و برای کسی همیشه قی می‌کند و غذا در معده‌ی او نمی‌ماند بسیار مفید است.

از اینجا درباره خواص فلفل سیاه بخوانید

سماق و درمان اسهال

سماق در درمان بیماری‌های گوارشی موثر است و حتی خاصیت ضد اسهالی دارد. همراه کردن سماق با زردۀ  تخم مرغ و گشنیز خشک اسهال بسیار سخت را بند می‌آورد. سماق در ترکیب با سایر ادویه برای انواع اسهال و کم کردن زیادی ادرار مفید است.

سماق قابض است و حالت قبض و جمع کنندگی دارد. بنابراین کسانیکه دچار اسهال هستند می‌توانند از جوشیده و دم کرده سماق یا افزودن آن به غذا برای بهبود اسهال استفاده کنند. اگر همراه با برنج باشد می‌تواند برای بند آورندگی اسهال مفیدتر باشد چون برنج هم کمی حالت جمع کنندگی دارد. برای این منظور پیشنهاد می‌کنیم چلو سماق مصرف کنید.

مضرات سماق

خوردن سماق تازه ممکن است باعث مسمومیت شود، بنابراین بهتر است سماق خشک را مصرف نمود. به دلیل اینکه طبع سماق سرد است، افراد سرد مزاج بایذ در مصرف آن حد اعتدال را رعایت کنند. همچنین مصرف بیش از حد سماق می‌تواند مسمومیت زا باشد. سماق را باید به دور از نور مستقیم خورشید نگهداری نمایید تا خواص آن حفظ شود.